آموزش کامل اجزای فنی خودرو برای رانندگی بهتر و آمادگی آزمون

نقش فیلتر روغن در سیستم روغن‌کاری

در حین کار موتور، ممکن است ذرات فلزی (پلیسه) یا گرد و غبار وارد روغن شوند. فیلتر روغن این ذرات را جذب می‌کند و روغن تمیز را دوباره به کانال‌های روغن‌کاری بازمی‌گرداند.

مقدار و زمان تعویض روغن موتور

• حجم روغن موتور در خودروهای سواری معمولاً بین ۴ تا ۶ لیتر است (بسته به مدل خودرو).
• روغن موتور با گذشت زمان، خاصیت چسبندگی و پاک‌کنندگی خود را از دست می‌دهد.
• روغن‌های معمولی معمولاً ۸ تا ۱۰ هزار کیلومتر کارایی دارند.
• بهتر است تاریخ و کیلومتر هر سرویس را در یک دفترچه یادداشت کنید تا زمان تعویض‌ها به‌موقع انجام شود.

کنترل سطح روغن موتور با گیج

دست‌کم هفته‌ای یک‌بار، سطح روغن را با گیج (میله اندازه‌گیری) بررسی کنید:

1. موتور را خاموش کرده و چند دقیقه صبر کنید.
2. خودرو باید روی سطح صاف باشد.
3. گیج را بیرون بکشید، تمیز کنید و دوباره در جای خود قرار دهید.
4. دوباره گیج را بیرون بکشید و سطح روغن را بررسی کنید.

روی گیج دو علامت وجود دارد که حداقل و حداکثر سطح مجاز روغن را نشان می‌دهد. روغن باید بین این دو علامت باشد. پایین‌تر بودن از حداقل یا بالاتر بودن از حداکثر، نشانه مشکل است و باید بررسی شود.

صافی هوا یا فیلتر هوا قطعه‌ای است که در مسیر هوای ورودی به موتور قرار دارد و وظیفه آن جلوگیری از ورود گرد و غبار، خاک، دوده و سایر ذرات معلق به داخل موتور و محفظه احتراق است.

ورود این ذرات به همراه هوا می‌تواند باعث:

• کاهش بازدهی موتور
• افزایش مصرف سوخت
• افزایش آلایندگی خروجی اگزوز
• ایجاد خط و خش و آسیب به بدنه داخلی سیلندرها

بنابراین، صافی هوا نقش بسیار مهمی در کیفیت احتراق و عمر مفید موتور دارد.

تأثیر کثیفی فیلتر هوا بر عملکرد موتور

وقتی فیلتر هوا بیش از حد کثیف شود و منافذ آن مسدود گردد، عبور هوا به موتور کاهش می‌یابد. در این حالت، بخشی از انرژی موتور صرف غلبه بر مقاومت فیلتر می‌شود و در نتیجه توان خروجی کاهش پیدا می‌کند.

انواع فیلتر هوا

از نظر شکل ظاهری، فیلترهای هوا معمولاً در دو نوع اصلی تولید می‌شوند:

• استوانه‌ای
• صفحه‌ای

زمان تعویض فیلتر هوا

• توصیه می‌شود همزمان با هر بار تعویض روغن موتور، فیلتر هوا نیز تعویض شود.
• در مناطقی با آلودگی یا گرد و غبار زیاد، تعویض زودتر از زمان استاندارد ضروری است.

نکات مهم در نگهداری فیلتر هوا

• سوراخ کردن، شستشو یا برداشتن فیلتر هوا به‌طور قطع باعث آسیب جدی به موتور می‌شود.
• همیشه از فیلترهای استاندارد و مناسب مدل خودرو استفاده کنید.

تسمه تایم یا تسمه تایمینگ قطعه‌ای مهم در موتور است که حرکت دورانی میل‌لنگ را به میل‌سوپاپ منتقل می‌کند. میل‌سوپاپ وظیفه دارد در زمان‌های دقیق، سوپاپ‌های هوا و دود را باز و بسته کند تا فرآیند احتراق به‌درستی انجام شود.

عمر مفید تسمه تایم

• طول عمر تسمه تایم بسته به نوع خودرو معمولاً بین ۶۰ تا ۹۰ هزار کیلومتر است.
• پارگی تسمه تایم در حال حرکت، در برخی موتور‌ها می‌تواند باعث آسیب جدی به قطعات داخلی موتور و ایجاد هزینه‌های سنگین تعمیر شود.
• به همین دلیل توصیه می‌شود قبل از پایان عمر مفید تسمه، آن را تعویض کنید.

اهمیت نگهداری تسمه تایم

• بررسی وضعیت تسمه در سرویس‌های دوره‌ای ضروری است.
• استفاده از تسمه اصلی و باکیفیت عمر موتور را افزایش می‌دهد.
• بی‌توجهی به تعویض به‌موقع تسمه تایم، می‌تواند باعث خرابی سوپاپ‌ها، پیستون‌ها و حتی سرسیلندر شود.

علاوه بر این، سیستم برق خودرو وظیفه تأمین انرژی برای سیستم روشنایی، راه‌اندازی اولیه موتور و بسیاری از تجهیزات دیگر را بر عهده دارد. با پیشرفت فناوری، بخش‌های بیشتری از خودرو به‌صورت برقی طراحی می‌شوند، زیرا کنترل جریان الکتریکی در سیستم‌های مختلف باعث افزایش بازدهی و کاهش مصرف سوخت می‌شود.

اجزای اصلی سیستم برق خودرو

1. دینام (Alternator)
   • مانند یک ژنراتور کوچک عمل می‌کند و نیروی خود را از میل‌لنگ می‌گیرد.
   • در زمان روشن بودن موتور، برق تولید کرده و باتری را شارژ می‌کند.
2. باتری
   • وظیفه تأمین برق خودرو را در زمان خاموش بودن موتور بر عهده دارد.
   • معمولاً دارای ولتاژ ۱۲ ولت است.
   • دارای دو قطب مثبت (وصل به سیستم برق‌رسانی) و منفی (وصل به بدنه خودرو) است.
3. انواع باتری خودرو
   • باتری خشک (اتمی): بدون نیاز به اضافه کردن آب مقطر.
   • باتری اسیدی (معمولی): نیازمند بررسی و افزودن آب مقطر در دوره‌های مشخص.

کاربردهای اصلی سیستم برق خودرو

• ایجاد جرقه در شمع‌ها برای احتراق سوخت.
• روشن کردن چراغ‌ها و سیستم‌های هشدار.
• راه‌اندازی اولیه موتور با استفاده از استارت.
• تأمین برق تجهیزات الکتریکی مانند فن، پروانه، سیستم صوتی و امکانات رفاهی.

سیستم اگزوز یا سیستم تخلیه دود یکی از بخش‌های مهم خودرو است که سه وظیفه اصلی بر عهده دارد:

1. هدایت گازهای باقی‌مانده حاصل از احتراق موتور به خارج از خودرو.
2. کاهش صدای موتور و جلوگیری از ایجاد آلودگی صوتی.
3. کاهش آلایندگی گازهای خروجی و حفظ محیط‌زیست.

کاهش آلایندگی گازهای خروجی

پیش از خروج دود از موتور، سیستم اگزوز وظیفه دارد دو نوع آلایندگی را کاهش دهد:

• آلایندگی هوایی: گازهای مضر برای سلامت انسان و محیط‌زیست.
• آلایندگی صوتی: صدای بلند و آزاردهنده حاصل از عملکرد موتور.

اجزای مهم سیستم اگزوز

1. مبدل کاتالیستی (Catalyst Converter)
   • در خودروهای مدرن، گازهای مضر را از طریق واکنش‌های شیمیایی به گازهای بی‌ضرر یا کم‌ضرر تبدیل می‌کند.
   • کاهش آلایندگی هوایی، مهم‌ترین نقش این بخش است.
   • مبدل کاتالیستی یا کاتالیست کانورتور، بعد از طی مسافتی در حدود ۶۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر خاصیت خود را از دست می‌دهد و نیاز به تعویض دارد.

در صورت عدم تعویض به‌موقع این دو قطعه، علاوه بر آن‌که از توان موتور کاسته می‌شود، نرخ آلاینده‌های خروجی از اگزوز بیشتر خواهد شد؛ به عبارت دیگر این مبدل نه‌تنها در نقش کاهنده آلایندگی عمل نخواهد کرد بلکه خود به ایجاد آلایندگی بیشتر دامن خواهد زد؛ بنابراین ضروری است به‌منظور حفظ محیط‌زیست و سلامت خود و دیگران، تعویض به‌موقع قطعه بالا همواره در نظر باشد.

جمع‌بندی آموزشی

سیستم اگزوز تنها برای خروج دود نیست، بلکه نقش مهمی در کاهش آلایندگی، کاهش صدا و افزایش راندمان موتور دارد. نگهداری و سرویس به‌موقع این سیستم، علاوه بر حفظ سلامت موتور، به کاهش آسیب به محیط‌زیست نیز کمک می‌کند

سیستم تعلیق وظیفه دارد علاوه بر ایجاد راحتی برای راننده و سرنشینان، تعادل و پایداری خودرو را در حین حرکت حفظ کند. این سیستم هنگام عبور از دست‌اندازها، ناهمواری‌ها، پیچ‌های تند و فرمان‌گیری سریع، نقش مهمی در جلوگیری از واژگونی خودرو ایفا می‌کند.

اجزای اصلی سیستم تعلیق

سیستم تعلیق از مجموعه‌ای از فنرها، کمک‌فنرها و مکانیزم‌های اتصال تشکیل شده است که بین چرخ‌ها و محورها با شاسی و بدنه خودرو ارتباط برقرار می‌کنند.

از آنجایی که تنها چرخ‌ها با سطح جاده در تماس هستند، ضربات ناشی از ناهمواری‌ها ابتدا به آن‌ها منتقل می‌شود. سیستم تعلیق این ضربات را جذب کرده و مانع از انتقال مستقیم آن‌ها به بدنه و سرنشینان می‌شود.

اهمیت عملکرد صحیح سیستم تعلیق

اگر سیستم تعلیق عملکرد مناسبی نداشته باشد:

• ارتعاشات و ضربات زیادی به بدنه و سرنشینان منتقل می‌شود.
• تماس کامل تایر با سطح جاده از بین می‌رود.
• فرمان‌پذیری و هدایت خودرو مختل شده و خطر حوادث افزایش می‌یابد.

یک سیستم تعلیق سالم، نه‌تنها باعث راحتی رانندگی می‌شود بلکه نقش اساسی در ایمنی خودرو دارد.

قدرت اولیه‌ای که در موتور خودرو تولید می‌شود، توسط سیستم انتقال قدرت به پشت چرخ‌های محرک منتقل می‌گردد. در بیشتر خودروهای سواری امروزی، چرخ‌های جلو محرک و چرخ‌های عقب متحرک یا هرزگرد هستند. در برخی خودروها مانند شاسی‌بلندها و خودروهای آفرود، هر چهار چرخ محرک هستند.

• چرخ‌های محرک: چرخ‌هایی که نیروی موتور را دریافت کرده و خودرو را به حرکت درمی‌آورند.
• چرخ‌های متحرک (هرزگرد): چرخ‌هایی که تنها با حرکت خودرو می‌چرخند و نیروی محرکه‌ای پشت آن‌ها وجود ندارد.

سیستم انتقال قدرت معمولاً شامل سه بخش اصلی است: کلاچ، گیربکس و دیفرانسیل.

۱. کلاچ

کلاچ، رابط میان موتور و گیربکس است. با فشردن پدال کلاچ، انتقال قدرت بین موتور و گیربکس قطع می‌شود و نیرویی به چرخ‌های محرک نمی‌رسد. این عمل به راننده امکان می‌دهد تا بدون فشار و آسیب به قطعات، دنده را تعویض کند.

۲. گیربکس (جعبه‌دنده)

بعد از کلاچ، قدرت وارد گیربکس می‌شود. وظیفه گیربکس ایجاد تعادل بین سرعت و نیرو است.

• در سربالایی‌ها به نیروی زیاد و سرعت کم نیاز است.
• در مسیرهای صاف و اتوبان‌ها به سرعت بالا و نیروی کمتر نیاز داریم.

انتخاب دنده مناسب در شرایط مختلف ضروری است، زیرا استفاده نادرست از دنده می‌تواند آسیب جدی به سیستم انتقال قدرت وارد کند.
امروزه در بسیاری از خودروها، گیربکس‌ها به‌صورت اتوماتیک هستند و تعویض دنده به‌طور خودکار انجام می‌شود.

۳. دیفرانسیل

بعد از گیربکس، قدرت مستقیماً به چرخ‌ها منتقل نمی‌شود. ابتدا وارد دیفرانسیل شده و سپس به‌طور متناسب بین چرخ‌های محرک تقسیم می‌شود.

در هنگام پیچیدن، چرخ‌های داخل پیچ باید کمتر از چرخ‌های بیرون پیچ بچرخند. دیفرانسیل با استفاده از مکانیزم چرخ‌دنده‌ای داخلی این اختلاف سرعت را ایجاد می‌کند و مانع از فشار و آسیب به سیستم می‌شود.

در بسیاری از خودروهای دیفرانسیل جلو، سیستم گیربکس و دیفرانسیل به‌صورت یکپارچه در یک مجموعه قرار دارند. این مجموعه شامل تعداد زیادی چرخ‌دنده است که برای جلوگیری از سایش و فرسودگی باید به‌طور مرتب روغن‌کاری شوند.

برای روانکاری این مجموعه، از یک نوع روغن خاص به نام واسكازین استفاده می‌شود که هم بخش جعبه‌دنده و هم دیفرانسیل را پوشش می‌دهد.

ویژگی روغن واسکازین

• طول عمر آن نسبت به روغن موتور بیشتر است، چون با بخش‌های بسیار گرم موتور در تماس مستقیم نیست.
• علاوه بر روانکاری، نقش کاهش اصطکاک و خنک‌کاری چرخ‌دنده‌ها را نیز دارد.

زمان تعویض و کنترل روغن گیربکس و دیفرانسیل

• هر بار که روغن موتور تعویض می‌شود، سطح روغن گیربکس نیز باید بررسی و در صورت نیاز تکمیل شود.
• طبق توصیه کارشناسان، روغن جعبه‌دنده و دیفرانسیل بهتر است هر ۳۰ هزار کیلومتر (حدود یک سال استفاده معمولی) به‌طور کامل تعویض گردد.

کیسه هوا (ایربگ) و نقش آن در ایمنی خودرو

کیسه هوا یا ایربگ یکی از مهم‌ترین فناوری‌های ایمنی خودرو است که برای کاهش آسیب سرنشینان در هنگام تصادف طراحی شده است. این سیستم شامل یک کیسه یا غشای انعطاف‌پذیر است که در زمان بروز ضربه، با استفاده از حسگرهای مخصوص، در کسری از ثانیه از هوا یا گاز مخصوص پر می‌شود.

کیسه هوا معمولاً در قسمت‌های مختلف خودرو نصب می‌شود، از جمله:

• غربیلک فرمان
• داشبورد
• پشت صندلی‌های جلو

در تصادفات رو‌به‌رو، کیسه هوا به سرعت باز شده و مانع برخورد مستقیم سرنشین با قسمت‌های سخت خودرو می‌شود. در واقع، انرژی جنبشی باقیمانده که کمربند ایمنی قادر به جذب آن نیست، توسط کیسه هوا جذب می‌شود.

ارتباط کیسه هوا و کمربند ایمنی

فعال شدن کیسه هوا بدون بسته بودن کمربند ایمنی می‌تواند خطرناک باشد. در این حالت، ضربه حاصل از برخورد مستقیم بدن با کیسه هوا ممکن است آسیب‌های بیشتری ایجاد کند. بنابراین استفاده همزمان از کمربند ایمنی و کیسه هوا برای ایمنی کامل ضروری است.

انواع کیسه هوا در خودروهای مدرن

تکنولوژی کیسه‌های هوا در سال‌های اخیر پیشرفت زیادی داشته و انواع مختلفی از آن طراحی شده است، از جمله:

• کیسه هوای جانبی: در لبه‌های بالایی داخل درها نصب می‌شود و از سر و قفسه سینه سرنشین در برخوردهای جانبی محافظت می‌کند.
• کیسه هوای پرده‌ای: کل بخش جانبی کابین را پوشش می‌دهد و در تصادفات جانبی یا واژگونی، از برخورد سر با شیشه‌ها جلوگیری می‌کند.

روغن ترمز یک مایع هیدرولیکی است که نقش اصلی آن انتقال نیرو در سیستم ترمز می‌باشد. این روغن در یک مخزن پلاستیکی کوچک قرار دارد که معمولاً در محفظه موتور و نزدیک به سیلندر اصلی ترمز نصب شده است.

ویژگی‌ها و اهمیت روغن ترمز

• سطح روغن باید همیشه در محدوده استاندارد باشد و کاهش شدید آن می‌تواند باعث از کار افتادن سیستم ترمز شود.
• مخزن روغن ترمز شفاف است و سطح مایع از بیرون قابل مشاهده می‌باشد، بنابراین برای بررسی، نیازی به باز کردن درب مخزن نیست.
• عمر روغن ترمز نسبتاً طولانی است و معمولاً نیاز به تعویض زودهنگام ندارد.
• در صورت کاهش سطح روغن، باید از روغن ترمز استاندارد مناسب مدل خودرو استفاده کرد.

نکته ایمنی

خودرویی که روغن ترمز ندارد یا سطح آن بسیار پایین است، قادر به ترمزگیری نخواهد بود و استفاده از آن می‌تواند خطرات جدی ایجاد کند.

ترمز دستی، ترمزی است که اهرم آن توسط دست راننده فعال می‌شود. به دلیل نوع عملکرد، این ترمز را می‌توان ترمز توقف یا ترمز پارک نامید؛ زیرا استفاده از آن تنها در توقف کامل یا سرعت‌های بسیار پایین ایمن است. استفاده از ترمز دستی در سرعت‌های بالا باعث از دست رفتن پایداری خودرو و افزایش خطر واژگونی می‌شود.

محل قرارگیری و نحوه عملکرد اهرم ترمز دستی

اهرم ترمز دستی معمولاً در سمت راست راننده و کنار صندلی وی نصب شده است. در انتهای بالایی اهرم، یک ضامن قرار دارد که هنگام کشیدن یا پایین آوردن اهرم باید آن را فشار داد. با رها کردن اهرم و ضامن، اهرم در همان وضعیت باقی می‌ماند.

نکته مهم: کشیدن ترمز دستی بدون فشردن ضامن، باعث سایش زودهنگام لنت‌ها و کاهش عمر مفید آن‌ها می‌شود.

تفاوت ترمز دستی و ترمز پایی (ترمز سرویس)

• ترمز دستی یک ترمز ثانویه است و معمولاً فقط بر چرخ‌های عقب عمل می‌کند.
• ترمز پایی (ترمز سرویس) ترمز اصلی خودرو بوده و باید بر تمامی چرخ‌ها اثر بگذارد.
• در ترمز دستی، انتقال نیرو از طریق سیم‌های فلزی انجام می‌شود؛ اما در ترمز پایی از روغن ترمز استفاده می‌شود.
• سیستم ترمز دستی به‌طور کامل از مدار ترمز پایی مجزا است.

• شرایط استاندارد و تنظیم ترمز دستی

• اهرم ترمز دستی باید به اندازه کافی به سمت بالا کشیده شود تا نیروی نگهدارنده ایجاد شود.
• اگر اهرم بیش از حد بالا کشیده شد اما قدرت ترمزگیری کم بود، باید تنظیم کشش ترمز دستی انجام شود.
• طبق استاندارد، ترمز دستی باید بتواند خودرو را، با هر میزان بار یا سرنشین، در شیب ۱۶ درصد سربالایی یا سرازیری ثابت نگه دارد.

نکات ایمنی استفاده از ترمز دستی

• هنگام پارک در سرازیری یا سربالایی، علاوه بر ترمز دستی، از دنده مناسب (دنده یک یا عقب در دستی، حالت P در اتوماتیک) استفاده کنید.
• از کشیدن ترمز دستی در حال حرکت خودداری کنید؛ این کار می‌تواند باعث قفل شدن چرخ‌های عقب و از دست رفتن کنترل خودرو شود.
• در فصل سرما، پیش از استفاده مطمئن شوید که ترمز دستی یخ نزده باشد تا درگیر باقی نماند.

 در خودروهای دنده‌ای معمولی (غیر اتومات)، در مقابل پای راننده ۳ پدال تعبیه شده است که از راست به چپ به ترتیب عبارت‌اند از پدال گاز، پدال ترمز و پدال کلاچ. پدال‌های برای فعال شدن باید به کمک پاها تحت فشار قرار گیرند. از پای چپ برای کنترل پدال کلاچ و از پای راست برای کنترل پدال‌های گاز و ترمز استفاده می‌شود.

سیستم هدایت و فرمان یا همان جلوبندی خودرو، وظیفه دارد با توجه به میزان چرخش غربیلک فرمان توسط راننده، جهت و زاویه گردش چرخ‌های جلو را کنترل کند. به بیان ساده‌تر، این سیستم مجموعه‌ای از قطعات و مکانیزم هاست که از غربیلک فرمان شروع شده و تا پشت چرخ‌های جلو امتداد می‌یابد تا امکان تغییر مسیر خودرو را فراهم کند.

سلامت قطعات این سیستم، نقش مهمی در ایمنی سرنشینان دارد. به همین دلیل، توصیه می‌شود حداقل هر ۶ ماه یک‌بار، سیستم هدایت و فرمان توسط مراکز مجاز بررسی و تنظیم شود. رانندگی با خودرویی که فرمان‌پذیری آن مشکل دارد، می‌تواند منجر به تصادفات جدی و جبران ناپذیر شود.

در خودروهایی که فرمان هیدرولیکی دارند، بازدید دوره‌ای مخزن روغن هیدرولیک فرمان نیز ضروری است.

دو نکته مهم درباره سلامت سیستم فرمان

1. برگشت‌پذیری خودکار فرمان
   • پس از پایان گردش، غربیلک فرمان باید بدون کمک دست، به حالت اولیه برگردد.
   • این ویژگی برای حفظ تعادل و کنترل بهتر خودرو ضروری است.
2. خلاصی یا لقی مجاز فرمان
   • غربیلک فرمان باید حدود ۲ تا ۳ سانتی‌متر (حدود ۱۰ درجه) خلاصی داشته باشد.
   • این خلاصی به این معناست که در این محدوده چرخاندن فرمان، جهت چرخ‌ها تغییر نکند.
   • وجود خلاصی مناسب باعث می‌شود که با هر حرکت کوچک دست، مخصوصاً در سرعت بالا، مسیر خودرو ناگهانی عوض نشود.
   • اگر فرمان خلاصی نداشته باشد یا خلاصی آن بیش از حد مجاز باشد، نشان‌دهنده عیب در سیستم فرمان‌پذیری است و باید سریع تعمیر شود.

جمع‌بندی آموزشی

سیستم هدایت و فرمان، یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های خودرو برای کنترل مسیر و حفظ ایمنی است. نگهداری صحیح، بازدیدهای دوره‌ای و توجه به علائم خرابی می‌تواند از تصادفات خطرناک جلوگیری کرده و عمر مفید قطعات را افزایش دهد.

غربیلک فرمان یا چرخ فرمان، وسیله ای است که راننده با چرخاندن آن میتواند جهت حرکت خودرو را تغییر دهد. این قطعه مهمترین ابزار برای کنترل مسیر خودرو است و به‌طور مستقیم با سیستم فرمان پذیری و جلوبندی ارتباط دارد.

از آنجایی که در بیشتر مواقع دو دست راننده روی غربیلک فرمان قرار دارد، بسیاری از اهرم‌ها و کلیدهای کنترلی در روی فرمان یا اطراف آن تعبیه شده‌اند. این کلیدها شامل بوق، راهنما، کنترل چراغ‌ها، و گاهی دکمه‌های سیستم صوتی یا کروز کنترل هستند.

محل دکمه بوق در خودروها متفاوت است:

• در برخی خودروها روی مرکز غربیلک فرمان قرار دارد.
• در برخی دیگر، روی اهرم‌های جانبی نصب شده است.

چرا باید دست‌ها در وضعیت ساعت 3 و 9 قرار بگیرند؟

• این حالت، بیشترین کنترل را بر خودرو فراهم می‌کند.
• در پیچ‌ها و تغییر مسیر سریع، فرمان‌پذیری دقیق‌تری خواهید داشت.
• باعث می‌شود فشار کمتری به شانه و مچ وارد شود.
• در صورت باز شدن ناگهانی ایربگ، خطر آسیب به دست و صورت کمتر می‌شود.
• این روش در کتاب آیین‌نامه به‌عنوان حالت استاندارد نگه داشتن فرمان توصیه شده است.

نقش غربیلک فرمان در تشخیص نقص فنی

غربیلک فرمان علاوه بر هدایت خودرو، می‌تواند بازخوردی از سلامت یا خرابی بخش‌های مهم خودرو ارائه دهد. به‌عنوان مثال:

• بالانس نبودن چرخ‌ها باعث ایجاد نیروی گریز از مرکز می‌شود.
• این نیرو از طریق جلوبندی به فرمان منتقل شده و باعث لرزش غربیلک در سرعت‌های بالا می‌گردد.
• لرزش فرمان در این شرایط نشانه نیاز به بالانس دینامیکی تایرها است؛ کاری که با هزینه کم انجام شده و برای حفظ ایمنی ضروری است.

جمع‌بندی آموزشی

غربیلک فرمان فقط وسیله‌ای برای تغییر مسیر نیست، بلکه مرکز کنترل بسیاری از عملکردهای خودرو و حتی شاخصی برای تشخیص مشکلات فنی است. توجه به عملکرد و لرزش‌های آن، می‌تواند نقش مهمی در افزایش ایمنی و عمر مفید خودرو داشته باشد.

سوییچ خودرو وسیله‌ای است که برای روشن و خاموش کردن موتور و فعال کردن سیستم‌های برقی استفاده می‌شود. محل قرارگیری آن معمولاً در سمت راست غربیلک فرمان و روی ستون فرمان است. با چرخاندن سوییچ، جریان برق به بخش‌های مختلف خودرو منتقل شده و شرایط لازم برای حرکت خودرو فراهم می‌شود.

بر اساس کتاب آیین‌نامه، حالت‌های اصلی سوییچ خودرو عبارتند از:

• حالت قفل (LOCK)
  • موتور خاموش است و فرمان در وضعیت قفل قرار دارد.
  • کلید در این حالت قابل ورود و خروج است.
  • این حالت برای ایمنی و جلوگیری از سرقت در زمان توقف خودرو استفاده می‌شود.
• حالت لوازم جانبی (ACC)
  • برق به تجهیزات برقی مانند سیستم صوتی، شارژر و شیشه‌برقی می‌رسد.
  • موتور همچنان خاموش است.
• حالت روشن (ON)
  • تمام سیستم‌های برقی خودرو فعال می‌شوند.
  • موتور هنوز روشن نشده اما آماده استارت است.
• حالت استارت (START)
  • با چرخاندن کلید به این حالت، موتور روشن می‌شود.
  • پس از روشن شدن موتور، کلید به حالت ON بازمی‌گردد.
  • در بسیاری از خودروهای جدید، سوییچ مکانیکی با دکمه استارت/استاپ جایگزین شده، اما عملکرد کلی و حالت‌ها تقریباً مشابه است.

۱. دسته دنده در خودروهای دنده دستی (معمولی)

در خودروهای دنده دستی، دسته دنده معمولاً در سمت راست راننده و بالای اهرم ترمز دستی قرار دارد. این اهرم به‌طور مستقیم با جعبه دنده (گیربکس) در ارتباط است و با جابه‌جایی آن، نسبت دنده‌ها تغییر می‌کند.

گیربکس بیشتر خودروهای سواری دستی معمولاً ۵ سرعته است و این حالت‌ها روی سر دسته دنده حک می‌شوند. علامت‌های مهم روی دسته دنده عبارتند از:

• R (Reverse) → حرکت به سمت عقب.
• N (Neutral) → حالت خلاص، که در آن نیرویی به چرخ‌های محرک منتقل نمی‌شود و چرخ‌ها آزاد می‌چرخند.
• ۱ تا ۵ → دنده‌های جلو برای حرکت رو به جلو، که با افزایش عدد، سرعت بیشتر و قدرت کمتر می‌شود.

در این نوع خودرو، راننده باید پدال کلاچ را هنگام تعویض دنده فشار دهد تا جابه‌جایی بین دنده‌ها بدون آسیب به گیربکس انجام شود.

۲. دسته دنده در خودروهای دنده اتوماتیک

در خودروهای اتوماتیک، دسته دنده معمولاً حالت‌های زیر را دارد:

• P (Park) → قفل کامل چرخ‌ها؛ برای توقف کامل خودرو.
• R (Reverse) → حرکت به عقب.
• N (Neutral) → حالت خلاص؛ مشابه دنده دستی ولی بدون استفاده از کلاچ.
• D (Drive) → حرکت رو به جلو با تعویض خودکار دنده‌ها توسط گیربکس.
• ۲ یا L (Low) → دنده سنگین برای قدرت بیشتر در سربالایی یا سرازیری.

در این نوع خودرو، گیربکس به‌صورت خودکار دنده مناسب را انتخاب می‌کند و راننده فقط با جابه‌جایی اهرم بین این حالت‌ها، مسیر حرکت خودرو را تعیین می‌کند.

نکات ایمنی در استفاده از دسته دنده

• در خودروهای دستی، همیشه قبل از تغییر دنده، کلاچ را کامل فشار دهید.
• در خودروهای اتوماتیک، هنگام تغییر حالت بین P و D یا R، پدال ترمز را نگه دارید.
• تغییر حالت به R یا P در حال حرکت، می‌تواند باعث آسیب جدی به گیربکس شود.

اگر از باتری‌های معمولی (آبی) استفاده می‌کنید، توصیه می‌شود حداقل هر ۱۰ هزار کیلومتر یک‌بار سطح آب باتری را بررسی کنید.

• در صورت کاهش سطح مایع، باید آب مقطر به خانه‌های باتری اضافه شود تا صفحات داخلی آن کاملاً پوشیده بمانند.
• استفاده از آب معمولی یا آب لوله‌کشی ممنوع است، زیرا املاح موجود در آن می‌تواند باعث کاهش عمر باتری شود.

نکته ایمنی

هنگام باز کردن درب باتری، مراقب باشید که اسید باتری با پوست یا چشم تماس پیدا نکند. بهتر است این کار را در محیطی باز و با استفاده از دستکش و عینک ایمنی انجام دهید.

 به دستگاه‌هایی اعم از پنکه، کولر و یا بخاری گفته می‌شود که هوای درون وسیله نقلیه را جابه‌جا و یا دمای آن را کاهش یا افزایش دهد.

 عبارت است از چراغی است که در اتومبیل نصب شده و برای بهتر دیدن راه در هنگام مه و برف و باران سیل‌آسا و گرد و غبار و مانند آن به کار می‌رود.

 عبارت است از چراغ‌هایی که جلوی وسیله نقلیه را در فاصله نزدیک روشن می‌کند و موجب خیره شدن چشم یا ناراحتی رانندگانی که از طرف مقابل می‌آیند و دیگر استفاده کنندگان از راه نخواهد شد.

 عبارت است از چراغ‌هایی که جلوی وسیله نقلیه را تا فاصله دور روشن می‌کند.

 عبارت از چراغی است که راننده وسیله نقلیه به کار می‌برد تا مسیر حرکت را در قسمت عقب وسیله نقلیه روشن کرده و به‌این‌ترتیب به دیگر استفاده کنندگان از راه اخطار نماید که وسیله نقلیه در حال راندن به عقب بودن و یا می‌خواهد به عقب براند.

 عبارت از چراغ‌هایی است که در امتداد طول وسایل نقلیه طویل به کار می‌رود تا رانندگان وسایل نقلیه دیگر قادر به تشخیص طول آن شوند. این چراغ‌ها برای هر دو طرف در نظر گرفته شده و در قسمت عقب قرمز رنگ و در قسمت جلو زرد رنگ می‌باشند و در حدود هر 3 متر از طول وسیله نقلیه نصب می‌شوند.

چراغ جانبی عقب یا چراغ‌های کوچک عقب عبارت از چراغ‌های است که حضور وسیله نقلیه و عرض آن را از سمت عقب نشان می‌دهد.

 عبارت از چراغ‌هایی است که حضور وسیله نقلیه و عرض آن را از سمت جلو نشان می‌دهد.

 عبارت از چراغ‌هایی است که هنگام به کار بردن ترمز پایی برای کاهش سرعت یا توقف به کار می‌رود تا توجه لازم را به استفاده کنندگان از راه در پشت سر وسیله نقلیه بدهد.