گواهینامه ویژه | مجوز رسمی برای رانندگی با ماشین‌آلات سنگین و صنعتی

گواهینامهٔ ویژه مجوزی است که برای هدایت و کنترل ماشین‌آلات عمرانی، صنعتی، کشاورزی و کارگاهی استفاده می‌شود. طبق قانون، رانندگی با این وسایل بدون داشتن مجوز اختصاصی مصداق رانندگی بدون گواهینامه است و مجازات‌های سنگین از جمله حبس تعزیری و جریمهٔ نقدی در پی دارد. 
این مجوز در پشت گواهینامه با کد اختصاصی مشخص می‌شود و دارندهٔ آن فقط حق رانندگی با وسایلی را دارد که کدشان پشت کارت درج شده است.

• جرثقیل (کد ۴۲)
• بیل مکانیکی (کد ۴۰)
• گریدر (کد ۴۱)
• تراکتور – یکی از رایج‌ترین وسایل کشاورزی
• لیفتراک (کد ۳۸)
• لودر (کد ۳۹)
• غلطک راه‌سازی (کد ۴۱)
• کمباین (کد ۴۵)

برخی ماشین‌ها مانند بابکت، بیل بکهو، دامپتراک، دامپر، ریچ‌استاکر، بالابر تلسکوپی، دریل حفاری، سایدبوم و فینیشر نیز دارای کدهای اختصاصی‌اند و برای هرکدام باید گواهینامهٔ ویژهٔ مربوطه دریافت شود.

جدول کدهای مهم گواهینامهٔ ویژه

توجه: جدول بالا تنها بخشی از کدها را نشان می‌دهد. لیست کامل‌تر شامل کدهای بابکت (۴۹)، دامپتراک (۵۴)، دامپر (۴۷)، ریچ‌استاکر (۵۵)، بکهو لودر (۵۶)، بیل بکهو (۵۷)، دریل حفاری (۶۳) و … است.

طبق قانون، تمامی خودروهای کشاورزی، صنعتی و کارگاهی نیازمند گواهینامهٔ ویژه هستند. اگر با چنین ماشین‌هایی بدون این مجوز رانندگی کنید، رانندگی شما بدون گواهینامه محسوب می‌شود و به مجازات‌هایی مانند حبس و جریمهٔ نقدی محکوم می‌شوید.
همچنین هر وسیلهٔ نقلیهٔ عمرانی و کارگاهی دارای آیین‌نامهٔ ایمنی اختصاصی است؛ بنابراین آموزش‌های تخصصی این دوره‌ها برای حفظ ایمنی شما و دیگران ضروری است.

برای ثبت‌نام در دورهٔ ویژه باید مدارک زیر را ارائه کنید:

• اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی
• ۴ قطعه عکس ۳×۴ جدید، تمام‌رخ با زمینهٔ سفید (بدون عینک، کلاه یا کراوات)
• برگهٔ آزمایش گروه خونی
• تأییدیهٔ سلامت جسمی و روانی از پزشک معتمد ناجا
• فیش‌های پرداخت هزینه و سایر گواهینامه‌های قبلی
• اگر آموزشگاه از شما کارت پایان خدمت درخواست کرد و آن را نداشتید، می‌توانید مدارکی مانند گواهی اشتغال به خدمت، گواهی اشتغال به تحصیل یا برگهٔ اعزام به خدمت را ارائه کنید.

برخی آموزشگاه‌ها مدارک دیگری مانند معاینات جسمانی مورد تأیید ناجا و شش قطعه عکس را نیز مطالبه می‌کنند.

هزینهٔ اخذ گواهینامهٔ لیفتراک، لودر، جرثقیل و دیگر ماشین‌های ویژه در مجموع حدود ۳٫۵ تا ۴٫۵ میلیون تومان است.

 این مبلغ شامل هزینهٔ آزمایش خون و معاینات پزشکی، کلاس‌های تئوری و عملی، صدور کاردکس آزمون، عوارض شهرداری و وزارت کشور و هزینهٔ تجدید آزمون‌ها می‌شود.برخی منابع هزینهٔ گواهینامهٔ ویژهٔ بعضی ماشین‌ها را بین ۱ تا ۱٫۵ میلیون تومان اعلام کرده‌اند؛ اختلاف قیمت به نوع وسیله و تعرفهٔ آموزشگاه بستگی دارد.

در تهران و بسیاری از شهرهای ایران تعداد آموزشگاه‌های ارائه‌کنندهٔ دورهٔ ویژه محدود است. برای مثال، آموزشگاه ناوبران در تهران (بلوار امام خمینی کهریزک، جادهٔ کارخانه انرژی) گواهینامهٔ پایه ۱، ۲، ویژه و موتور سیکلت را ارائه می‌کند.
حتماً پیش از ثبت‌نام، از مجوز رسمی آموزشگاه و تجهیزات مناسب آن اطمینان حاصل کنید.